کد مطلب:90243 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:319

سخنان شارحان نهج البلاغه و این خطبه، در شناخت همام و اینكه فرزند كیست؟ چنان اختلاف دارد كه در جمع بندی نهایی به فرد خاصی قابل تطبیق نیست.

ابن ابی الحدید گوید: هو همام بن شریح بن یزید بن مره بن عمرو بن جابر بن یحیی بن الاصحب بن كعب بن الحارث بن سعد بن عمرو بن ذهل بن مران بن صیفی بن سعد العشیره.

ابن میثم بحرانی نوشته است: هو همام بن شریح بن یزید بن مره بن عمرو بن عوف الاصحب و كان من شیعه علی علیه السلام.

صاحب قاموس الرجال، پس از ترجمه ی همام و اشاره به روایت كافی و كتاب سلیم بن قیس و امالی صدوق و تذكره ی سبط بن جوزی و مناقب ابن طلحه ی شافعی كه كلمه ی همام را نقل كرده اند، می گوید: كنزالفوائد كراجكی، همام را چنین توصیف نموده است: همام بن عباده بن خیثم، برادرزاده ی ربیع بن خثیم، سپس اضافه نموده، گوید:

[صفحه 32]

معرفی همام آن طور كه ابن ابی الحدید (شارح معتزلی) آورده است، معلوم نیست از كجا و از چه ماخذی گرفته است.

خوئی قدس سره از بحار، این عبارت را نقل نموده و گوید: «الا ظهر انه همام بن عباده اخی ربیع بن خثیم احد الزهاد الثمانیه كما رواه الكراجكی فی كنزه و از كتاب مطالب السئول نیز، استفاده می شود كه ربیع بن خثیم عموی همام بن عباده بن خثیم می باشد.

به هر حال با توجه به تصریح كراجكی در كتاب كنزالفوائد كه خواهد آمد، همام فرزند عباده است و گفتار ابن ابی الحدید در حد اطلاع این بنده، مدرك معتبری ندارد.

استاد عالیقدر، دانشمند بزرگوار مرحوم مطهری قدس سره در كتاب سیری در نهج البلاغه، در آنجا كه از تاثیر و نفوذ سخنان علی علیه السلام بحث می كند، می گوید: «همام بن شریح از یاران باوفای علی علیه السلام است كه دلی از عشق خدا سرشار و روحی از آتش معنا شعله ور داشت. با اصرار و ابرام از علی خواست، سیمای كاملی از پارسایان ترسیم نماید».

آیا گفتار این محقق متتبع ماخذی سوای نظریه ی ابن ابی الحدید دارد؟ و یا اینكه

[صفحه 33]

مدرك معظم له تنها گفتار اوست، برای این بنده مكشوف نگردید.

هم اكنون به متن كلام علامه ی كراجكی در كنز كه مرحوم مجلسی قدس سرهما در بحار نقل نموده توجه فرمایید:

قال العلامه الكراجكی فی كنزه

«الهمام بفتح المیم المشدد و الهاء علی الاصح، هو همام بن عباده بن خثیم ابن اخی ربیع بن خثیم. قال اخبرنا ابوالمرجا محمد بن طالب عن ابی المفضل عن جعفر بن محمد العلوی عن احمد بن محمد الوابشی عن عاصم بن حمید، و عن ابی المفضل، عن محمد بن علی البندار عن الحسن علی بن بزیع عن مالك بن ابراهیم، عن عاصم بن حمید عن ابی حمزه الثمالی عن رجل من قومه، یعنی یحیی بن ام الطویل انه اخبره عن نوف البكالی قال: عرضت لی الی امیرالمومنین علی بن ابیطالب علیه السلام حاجه فاستتبعت الله جند بن زهیر و الربیع بن خثیم و ابن اخته همام بن عباده بن خثیم و كان من اصحاب البرانس فاقبلنا لقاء امیرالمومنین علیه السلام فالفیناه حین خرج یوم المسجد، فافضی و نحن معه الی نفر مبدنین قد افاضوا فی الاحد و ثات تفكها و بعضهم یلهی بعضا فلما اشرف لهم امیرالمومنین علیه السلام اسرعوا الیه قیاما فسلموا فردالتحیه ثم قال: من القوم؟ قالوا: اناس من شیعتك یا امیرالمومنین! فقال لهم خیرا ثم قال: یا هولاء مالی لا اری فیكم سمه شیعتنا و حلیه احبتنا اهل البیت؟ فامسك القوم حیاء قال نوف: فاقبل علیه جندب و الربیع فقالا: ما یسمه شیعتكم و صفتهم یا امیرالمومنین؟ فتثاقل عن جوابهما، و قال اتقیاالله ایها الرجلان و احسنا فان الله مع الذین اتقوا و الذینهم محسنون. فقال همام بن عباده و كان عابدا مجتهدا: اسالك بالذی اكرمكم اهل البیت و خصكم و حباكم و فضلكم تفضیلا الا انباتنا بصفه شیعتكم فقال: لا تقسم فسانبئكم

[صفحه 34]

جمیعا و اخذ بید همام فدخل المسجد فسبح ركعتین او جزهما و اكملهما و جلس و اقبل علینا و حف القوم به فحمد الله و اثنی علیه و صلی علی النبی صلی الله علیه و آله و سلم ثم قال».

كلام علامه ی كراجكی در مورد دیدار تعدادی از یاران باصفای امیر مومنان علیه السلام و تقاضای بیان نشانه ها و صفات شیعیان، پس از پرسش مولا كه چرا در سیمای شما، علائم شیعیان و محبان ما (اهل بیت) را نمی بینم و اینكه مولا با جوابی مختصر و گذرا، از توضیح و تفصیل بیشتر، خودداری نمود و تصریح به اینكه همام بن عباده در آن جمع، اصرار و ابرام، بر بیان یكایك صفات شیعیان، از مولا داشت، روشنگر این است كه هر كدام از شارحان نهج البلاغه كه همام را فرزند شریح دانسته اند علی الظاهر، مدرك آنان گفتار ابن ابی الحدید است كه چندان سندیت معتبری ندارد.

[صفحه 35]

صفحه 32، 33، 34، 35.